استیکینگ ارز دیجیتال چیست؟ آموزش درآمدزایی با استیکینگ

بسیاری از کسانی که تازه قدم به دنیای ارزهای دیجیتال گذاشته‌اند، گمان می‌کنند درآمدزایی از این حوزه نوپا تنها به «استخراج» و «معامله‌گری» محدود می‌شود؛ حال آنکه روش‌های دیگری نیز برای کسب درآمد از رمزارزها وجود دارد. یکی از این روش‌ها «استیکینگ ارز دیجیتال» یا «سهام‌گذاری» (Staking) است. در سهام‌گذاری، سرمایه‌گذار بخشی از رمزارزهای خود را برای مدتی مشخص در یک قرارداد ویژه، قفل و در ازای آن پاداش یا سود دریافت می‌کند.

رای توضیح اینکه استیکینگ چیست باید بگوییم استیکینگ، درست شبیه به سپرده‌گذاری پول در بانک‌های متعارف است. در سپرده‌گذاری، دارنده حساب، تمام یا بخشی از موجودی خود را در قالب یک قرارداد معین در اختیار بانک قرار می‌دهد و در ازای آن سود مشخصی دریافت می‌کند. در این مقاله از آکادمی مزدکس شما را کامل با استیکینگ ارز دیجیتال آشنا می‌کنیم و به شما یاد خواهیم داد چطور با استیکینگ درآمدزایی کنید؟

استیکینگ چیست؟

سهام‌گذاری رمزارزی را می‌توانیم به‌طور خلاصه، فرایند سپرده‌گذاری دارایی‌های رمزینه در پروتکل‌های مختلف با هدف کسب پاداش یا سود تعریف کنیم. رمزارزها بر پایه فناوری بلاکچین، ساخته و توسعه داده می‌شوند. در بلاکچین‌های مختلف نیز، تراکنش‌ها پس از پردازش و اعتبارسنجی در حافظه رایانه‌ها ذخیره می‌شوند. سهام‌گذاری، یکی از روش‌های موجود برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها در بستر بلاکچین است.

فرایند اعتبارسنجی، بسته به رمزارز و نوع سازوکار اجماع آن متفاوت است. «گواه اثبات کار» و «گواه اثبات سهام»، دو روش رایج اعتبارسنجی تراکنش‌ها در بلاکچین‌های مختلف هستند. بر پایه این روش‌ها اعضای یک شبکه بر سر درستی و اعتبار تراکنش‌های آن با هم به اجماع یا توافق جمعی می‌رسند.

اما دستیابی به این توافق جمعی، بدون مشارکت فعال اعضای شبکه، ناممکن است. سهام‌گذاری، همان چیزی است که اینجا به کار می‌آید. در این فرایند، سرمایه‌گذاران، تمام یا بخشی از دارایی‌های رمزارزی خود را در اختیار شبکه می‌گذارند تا بتوانند فعالانه در توافق‌های جمعی و صحت‌سنجی تراکنش‌ها مشارکت کنند. بنابراین این سرمایه‌گذاران یا «سهام‌گذاران» همان کسانی هستند که به کار پردازش، اعتبارسنجی و تأیید تراکنش‌ها در بلاکچین مشغول‌اند.

استیکینگ ارز دیجیتال چه هدفی دنبال می‌کند؟

شاید بپرسید که سرمایه‌گذاران با چه انگیزه‌ای دست به سهام‌گذاری دارایی‌های خود می‌زنند و از این کار چه هدفی را دنبال می‌کنند؟ پاسخ، بسیار ساده است. سهام‌گذاران در ازای سهام‌گذاری، پاداش اعطا می‌کند. مقدار و نحوه پرداخت این پاداش هم بسته به قوانین هر شبکه متفاوت است.

در اینجا بد نیست دوباره به مثال سپرده‌گذاری مالی در بانک‌های متعارف اشاره کنیم. در سپرده‌گذاری، شما در مقابل در اختیار گذاشتن موجودی حساب خود به بانک طرف قرارداد، به‌طور روزشمار یا ماه‌شمار، سود دریافت می‌کنید. سپس بانک، از منابع مالی به‌دست‌آمده از حساب‌های سپرده‌گذاری برای اعطای وام و تسهیلات به دیگران یا سرمایه‌گذاری، استفاده و بخشی از درآمدهای حاصله خود را در قالب سود به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کند. استیکینگ یا سهام‌گذاری ارزهای دیجیتال نیز درست شبیه به سپرده‌گذاری مالی به سودای کسب سود یا پاداشی معین است.

با استیک کردن چه اتفاقی می‌افتد؟

استیک کردن یا سهام‌گذاری برای سرمایه‌گذار، نوعی «فعالیت منفعل» (Passive Activity) به شمار می‌آید؛ به این معنی که سرمایه‌گذار طی سهام‌گذاری، ملزم به انجام کاری نیست و تنها به تناسب آورده اولیه، پاداش دریافت می‌کند. وقتی سرمایه‌گذار اقدام به سهام‌گذاری می‌کند، شبکه از موجودی حساب رمزارزی او برای ساخت بلاک‌های جدید بهره می‌برد. هرچه سرمایه‌گذار، رمزارزهای بیشتری را سهام‌گذاری کند، بخت او برای مشارکت در اعتبارسنجی تراکنش‌های شبکه و دریافت پاداش بیشتر افزون‌تر می‌شود.

در بلاکچین‌های مبتنی بر گواه اثبات سهام، داده‌ها به مدد دارایی‌های سهام‌گذاری‌شده، در بلاک‌های تازه، ثبت و ضبط می‌شوند. نکته اینجاست که این دارایی‌ها حاوی داده‌هایی از تراکنش‌های پیشین بلاک چین هستند، بنابراین می‌توانند ایفاگر نقش «اعتبارسنج» در شبکه باشند. بدیهی است که مشارکت سهام‌گذاران در اعتبارسنجی تراکنش‌ها بی‌مزد باقی نمی‌ماند و در ازای این کار، پاداش معینی را دریافت می‌کنند.

چه ارزهای دیجیتالی قابلیت استیک دارند؟

در همه رمزارزها نمی‌توان از روش سهام‌گذاری برای کسب درآمد استفاده کرد. این روش، تنها منحصر به آن دسته از رمزارزهایی است که بلاکچین آن‌ها بر پایه روش اثبات سهام بنا شده است.

می‌دانید که بسیاری از رمزارزها مبتنی بر روش اثبات سهام نیستند و از روش‌های دیگری همچون اثبات کار برای افزودن بلاک‌های تازه به زنجیره خود استفاده می‌کنند. ماهیت روش اثبات کار به گونه‌ای است که اجرای آن مستلزم مصرف توان رایانشی هنگفتی است که به نوبه خود به مصرف مقادیر کلانی از انرژی می‌انجامد. بیت کوین، طلایه‌دار رمزارزها، بر پایه روش اثبات کار بنا شده و همواره به دلیل مصرف گزاف انرژی در کانون انتقاد دوست‌داران محیط زیست قرار داشته است.

در رشد سرسام‌آور رمزارزهای مبتنی بر اثبات کار، روش اثبات سهام پا به میدان گذاشت تا دیگر اعتبارسنجی تراکنش‌ها مستلزم مصرف گزاف انرژی نباشد.

تا اینجا دریافتیم که استیکینگ ارز دیجیتال یا سهام‌گذاری، تنها در بلاکچین‌هایی امکان‌پذیر است که از سازوکار اثبات سهام برای صحت‌سنجی تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. در این مطلب از بلاگ مزدکس می‌خواهیم به چند نمونه از ارزهای دیجیتالی اشاره کنیم که امکان سهام‌گذاری را در اختیار اعضای خود قرار می‌دهند.

معرفی پروژه‌های استیکینگ ارز دیجیتال

تا همین چند سال پیش، مفهوم اثبات سهام، تازه معرفی شده و کمتر رمزارزی از قابلیت سهام‌گذاری برخوردار بود.

امروزه در سال ۲۰۲۲ اما روزبه‌روز بر تعداد پروژه‌هایی که از سازوکار اجماع اثبات سهام استفاده می‌کنند، افزوده می‌شود. در نتیجه، سهام‌گذاری نیز به یک روش رایج درآمدزایی در میان کاربران ارزهای دیجیتال تبدیل شده است.

در ادامه به چند نمونه از رمزارزهایی اشاره می‌کنیم که قابلیت سهام‌گذاری را در اختیار دارندگان خود می‌گذارند. گفتنی است که سود سهام‌گذاری در قالب رمزارزهای بومی هر شبکه به سهام‌گذارانش پرداخت می‌شود.

اتریوم | ETH

اتریوم یکی از پرطرفدارترین ارزهای دیجیتال بازار است. سهام‌گذاری در این رمزارز به دست‌کم ۳۲ واحد اتر نیاز دارد. سود یا پاداش سهام‌گذاری در این ارز دیجیتال، نتغیر است؛ اما برآورد می‌شود که تقریباً بین ۵ تا ۱۷ درصد در سال باشد.

ایاس | EOS

ایاس از دیگر بلاک چین‌های برخوردار از قابلیت سهام‌گذاری است و همچون اتریوم می‌تواند میزبان قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های توزیع‌شده (dApp) باشد. با سهام‌گذاری در این بلاک چین می‌توانید سود معقولی به دست بیاورید. برای مثال، در اواخر آوریل ۲۰۲۱ نرخ سود سالیانه مورد انتظار این شبکه برای سهام‌گذارانش، چیزی در حدود ۳.۲ درصد بوده است.

تزوس | XTZ

تزوس نیز همچون اتریوم و ایاس، یک بلاک چین متن‌باز است و رمزارزی به نام XTZ دارد. می‌توان با سهام‌گذاری این رمزارز روی پلتفرم‌ها و شبکه‌های خاصی تا حدود ۶ درصد در سال سود به دست آورد.

کاسموس | ATOM

کاسموس (Cosmos) بلاک چینی است که خود را «اینترنت بلاک چین‌ها» نامیده است. تیم گرداننده این پروژه امیدوارند که پلی میان بلاک چین‌های مختلف برقرار و امکان رد و بد تراکنش‌ میان آن‌ها را فراهم کنند. گفتنی است که از این قابلیت در حوزه رمزارزها با عنوان قابلیت «همکاری تعاملی» (Interoperability) یاد می‌شود. برآورد می‌شود که سود سالیانه سهام‌گذاری در کاسموس، چیزی در حدود ۷ درصد باشد.

کاردانو | ADA

کاردانو یکی دیگر از پلتفرم‌هایی است که مانند اتریوم از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند؛ با این تفاوت که کاردانو، پلتفرمی چندلایه است که لایه نخست آن برای تبادل تراکنش‌‌ها و لایه دوم آن برای پیاده‌سازی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به کار می‌رود. در کاردانو نیز می‌توان با سهام‌گذاری رمزارز آدا (ADA) سود به دست آورد. تا اواسط سال ۲۰۲۱ پاداش سالیانه سهام‌گذاری آدا برابر با ۲۴ درصد بوده است.

پولکادات | DOT

پولکادات، رمزارزی است که عمر چندانی ندارد و در اوت ۲۰۲۰ قدم به وادی ارزهای دیجیتال گذاشته است. این بلاکچین همچون کاسموس امیدوار است که بتواند بلاکچین‌های مختلف را به هم متصل کند.

در شبکه پولکادات می‌توان با سهام‌گذاری رمزارزهای دات، سود سالیانه مناسبی دریافت کرد.

حواستان باشد که اگرچه سود سهام‌گذاری در مقایسه با سود سپرده‌گذاری‌های بانکی متعارف، بسیار بالاتر است؛ اما ریسک آن هم به تناسب، بیشتر است؛ زیرا سود سهام‌گذاری در شبکه‌های مختلف با رمزارزهای بومی همان شبکه‌ها پرداخت می‌شود و می‌دانیم که ارزش هر رمزارز در بازار به شدت در نوسان است و این می‌تواند افزون بر سودهای هنگفت، زبان‌های جبران‌ناپذیری را روی دست سهام‌گذاران باقی بگذارد.

پاداش استیکینگ ارز دیجیتال چطور محاسبه می‌شود؟

پاسخ ساده و سرراستی برای این پرسش وجود ندارد. هر شبکه ممکن است از روش متفاوتی برای محاسبه پاداش سهام‌گذاری استفاده کند.

با این حال، به‌طور خلاصه می‌توان گفت که میزان پاداش استیکینگ به چند عامل اصلی وابسته است که از این قرارند:

۱- تعداد کوین‌های سهام‌گذاری‌شده از سوی سهام‌گذار

۲- مدت زمان سهام‌گذاری

۳- مجموع تعداد کوین‌های سهام‌گذاری‌شده در کل شبکه

 ۴- نرخ تورم شبکه

برخی از شبکه‌ها فارغ از عوامل یاد شده، پاداش سهام‌گذاری را در قالب درصد ثابت، محاسبه و پرداخت می‌کنند. این دست پاداش‌ها برای جبران اثر کاهشی تورم رمزارز بومی شبکه، میان سهام‌گذاران و اعتبارسنج‌ها توزیع می‌شوند. در شبکه‌هایی که پاداش ثابتی به سهام‌گذاران پرداخت می‌شود، می‌توان سود مورد انتظار سهام‌گذاری را به‌طور دقیق محاسبه کرد.

مزیت‌های استیکینگ ارز دیجیتال چه هستند؟

سهام‌گذاری، مزیت‌های بسیاری دارد که در ادامه به چند مورد از آن اشاره می‌کنیم:

۱- کسب کوین‌ها و توکن‌های بیشتر

اساسی‌ترین مزیت و کارکرد استیکینگ ارز دیجیتال، دریافت رمزارزهای بیشتر در قالب پاداش است و کاربران می‌توانند با سهام‌گذاری، موجودی کیف‌پول‌های خود را افزایش دهند. در فرایند سهام‌گذاری، اگرچه میزان پاداش به ‌طور دقیق، مشخص نیست و ساخت بلاک‌های تازه و انتخاب اعتبارسنج‌ها بر پایه روشی تصادفی استوار است؛ اما هر سهام‌گذار انتظار دارد با مشارکت در تأیید تراکنش‌ها سود معقولی به دست آورد.

۲- مصرف بهینه انرژی

سازوکار سهام‌گذاری به گونه‌ای است که برخلاف استخراج، انرژی بسیار کمتری مصرف می‌کند. افزون بر این، سهام‌گذاری منجر به کاهش تعداد رمزارزهای بومی یک شبکه و کمیابی آن‌ها می‌شود و در نتیجه به افزایش قیمت دامن می‌زند.

۳- برخورداری سهام‌گذاران از حق رأی در شبکه

افراد با سهام‌گذاری در یک شبکه از حق اعمال نظر در مورد رخدادهای توسعه‌ای آتی آن برخوردار می‌شوند. این درست شبیه به خرید سهام یک شرکت تجاری است. می‌دانید که سهام‌داران هر شرکت، بسته به تعداد سهام خود می‌توانند در چگونگی اداره آن و روند پیشبرد اهدافش، مشارکت کنند.

۴- افزایش دارایی‌ها

هر سرمایه‌گذاری بیش از هر چیز به دنبال رشد ارزش و مقدار دارایی‌های خود است. سهام‌گذاری در این میان از جمله روش‌هایی است که به سادگی هرچه تمام‌تر می‌تواند ارزش سبد سرمایه‌گذاری شما را افزایش دهد. افزون بر این، سهام‌گذاری برخلاف دیگر فعالیت‌ها همچون استخراج یا معامله‌گری، نیاز به فعالیت آن‌چنانی ندارد و با چند کلیک ساده، قابل انجام است.

عوامل تاثیرگذار در پاداش‌ استیکینگ

مثل هر نوع سرمایه‌گذاری، سهام‌گذاری هم ریسک‌های خود را دارد. اگرچه برخلاف معامله‌گری، ریسک نابودی یکباره ارزش دارایی‌ها در سهام‌گذاری وجود ندارد؛ اما این روش، چندان هم خالی از ریسک نیست و عوامل متعددی می‌توانند پاداش آن را تحت تأثیر قرار بدهند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- نوسانات شدید رمزارزها

بدیهی است که بازار ارزهای دیجیتال، بازاری بسیار پرنوسان و بی‌ثبات است؛ بنابراین، افت و خیزهای شدید قیمتی رمزارزها واقعیتی اجتناب‌ناپذیر است. از این رو، شاید مجبور باشید هرازچندگاهی، دست به تغییر راهبردهای سهام‌گذاری خود بزنید.

۲- عدم دسترسی آنی به رمزارزهای سهام‌گذاری‌شده

در سهام‌گذاری، شما باید دارایی‌های خود را برای مدتی معین، سپرده‌گذاری یا قفل کنید. در این مدت، شما به دارایی‌های خود دسترسی ندارید و نمی‌توانید به‌طور آنی، مبالغ سپرده‌گذاری را آزاد کنید.

۳- احتمال سلب مالکیت

شبکه‌های مختلف، بسته به سیاست‌های خود افزون بر اعطای پاداش به سهام‌گذاران، آن‌ها را جریمه نیز می‌کنند. این کار با هدف جلوگیری از انجام اعمال مخرب از سوی سهام‌گذاران انجام می‌شود. وقتی یک سهام‌گذار، قوانین شبکه را نقض می‌کند و مرتکب تخلفی می‌شود، تمام یا بخشی از دارایی‌های سهام‌گذاری‌شده او در قالب جریمه، توقیف می‌شود. به این کار در ادبیات سهام‌گذاری، «اسلشینگ» (Slashing) می‌گویند. اسلشینگ یا اخذ جریمه از خطاکار، روشی برای مجازات سهام‌گذاران متخلف است.

۴- پرداخت کارمزد

برای انجام سهام‌گذاری، شما باید کارمزد پرداخت کنید. نرخ کارمزدها بر حسب نوع شبکه‌ها و قراردادها متفاوت است؛ اما معمولاً به صورت درصدی از پاداش‌ سهام‌گذاری محاسبه می‌شوند.

استخر استیکینگ چیست؟

«استخر سهام‌گذاری» (Staking Pool)، جایی است که در آن گروهی از سهام‌گذاران، دارایی‌های خود را یک‌کاسه می‌کنند تا بختشان را برای دریافت پاداش پردازش بلاک افزایش دهند. به بیان دیگر، افراد، توان سهام‌گذاری خود را در استخرهای استیکینگ، تجمیع و پس از دریافت پاداش، آن را متناسب با آورده اولیه، بین هم تقسیم می‌کنند.

راه‌اندازی و نگه‌داری استخر سهام‌گذاری، کار آسانی نیست و به تخصص بالایی نیاز دارد. به همین دلیل، گردانندگان استخرهای سهام‌گذاری از سهام‌گذاران، کارمزد دریافت می‌کنند تا بتوانند به حیات خود ادامه بدهند.

استخرهای سهام‌گذاری، مزیت‌های بسیاری برای سهام‌گذاران دارند. سهام‌گذاران خرده‌پا می‌توانند از انعطاف‌پذیری این استخرها برای آزادسازی سریع‌تر دارایی‌های قفل‌شده خود استفاده کنند. افزون بر این، مشارکت در استخرهای سهام‌گذاری، حداقل موجودی لازم برای حمله به شبکه را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود تا کار مهاجمان و افراد متخلف برای آسیب رساندن به شبکه، دشوارتر شود.

مقایسه استیکینگ با سیوینگ ارزهای دیجیتال

افزون بر سهام‌گذاری، کاربران می‌توانند از دارایی‌های خود در قالب روش پس‌انداز یا «سیوینگ» (Saving)، سود به دست بیاورند. بنابراین، هر دو روش، کارکرد یکسانی برای افراد دارند. با این حال، در سهام‌گذاری، رمزارزها به‌طور مستقیم روی پروتکل‌ها قفل می‌شوند و پاداش‌ها نیز از اعتبارسنجی تراکنش‌ها به دست می‌آید. در سیوینگ اما رمزارزها نه روی پروتکل‌ها که روی صرافی‌ها قفل می‌شوند و سود ثابت و مشخصی به آن اختصاص می‌یابد.

انواع روش‌های استیکینگ ارز دیجیتال چیست؟

روش‌های مختلفی برای استیکینگ یا سهام‌گذاری وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

استیکینگ سرد | Cold Staking

«استیکینگ سرد» یا سهام‌گذاری سرد، توصیف‌گر فرایندی است که در آن سهام‌گذاری در بستر یک کیف‌پول آفلاین انجام می‌شود. این کیف‌پول سرد می‌تواند یک کیف‌پول سخت‌افزاری یا یک کیف‌پول نرم‌افزاری جدا از شبکه باشد.

شبکه‌هایی که از سهام‌گذاری سرد پشتیبانی می‌کنند، به کاربران امکان می‌دهند که همزمان با نگهداری امن دارایی‌های خود از آن‌ها سود نیز به دست بیاورند. البته نباید از یاد برد که در این روش اگر سهام‌گذاران، رمزارزهای خود را از کیف‌پول‌های آفلاین خارج کنند، دیگر پاداشی دریافت نخواهند کرد.

سهام‌گذاری سرد به درد کسانی می‌خورد که بیش از هر چیز به دنبال حفظ امنیت دارایی‌های خود هستند؛ اما بدشان هم نمی‌آید که از رمزارزهای خود درآمدزایی کنند.

استیکینگ قفل شده | Locked Staking

«استیکینگ قفل شده» یا سهام‌گذاری قفل‌شده، همان سهام‌گذاری عادی است؛ با این تفاوت که دارایی کاربر طی مدتی معین، قفل شده و قابل آزادسازی آنی نیست. کاربران می‌توانند بسته به سود دلخواه خود، بازه‌های زمانی متفاوتی را از چند روز تا چند ماه در پروتکل‌های مختلف، انتخاب و دارایی خود را در آن‌ها قفل کنند.

استیکنیگ منعطف | Flexible Staking

در استیکینگ منعطف، همچون دیگر سهام‌گذاری‌ها کاربران می‌توانند از سودهای مختلف بهره‌مند شوند؛ با این حال، قادرند هر زمان که خواستند، با لغو سهام‌گذاری، دارایی‌ خود را آزاد و به کیف‌پول‌شان واریز کنند.

استیکینگ یا سهام‌گذاری، روشی برای مشارکت در فرایندهای اجماع و حکمرانی بلاکچین‌های مختلف است که همزمان می‌تواند سود معقولی را نصیب سهام‌گذاران کند. افزون بر این، با رونق سهام‌گذاری، اقبال افراد برای ورود به زیست‌بوم بلاکچین و کسب درآمد از این حوزه نوپا بیشتر شده که این خود می‌تواند در ادامه به پذیرش گسترده‌تر ارزهای دیجیتال بینجامد.

با این حال، همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، سهام‌گذاری، اگرچه کم‌ریسک‌تر از دیگر روش‌های کسب درآمد از حوزه رمزارزها است؛ اما چندان هم خالی از ریسک نیست. بنابراین با هوشیاری کامل دست به سهام‌گذاری بزنید و حتماً از کیف‌پول‌ها و صرافی‌های رمزارزی خوش‌نام و معتبر برای این کار استفاده کنید.

جمع‌بندی

در این مقاله از آکادمی مزدکس به مفهوم استیکینگ ارز دیجیتال یا سهام‌گذاری در بازار رمزارزها پرداختیم و انواع مختلف آن به همراه روش‌های گوناگون آن را مورد بررسی قرار دادیم. شناخت و آگاهی از پروژه‌های این حوزه می‌تواند همراه با افزایش راه‌های کسب درآمد در حوزه بلاکچین و رمزارز شود.