شاخص ترس و طمع در بازارهای مالی چیست؟

نظریه‌پردازان آکادمیک و روان‌شناسان بر این باورند که ترس و طمع از غرایز اصلی در میان همه انسان‌هاست و در بسیاری از شرایط بر عملکرد منطقی ما تاثیر می‌گذارد. هنگامی که صحبت از پول و سرمایه‌گذاری در میان باشد، ترس و طمع دو عنصر تحریک‌کننده بسیار قوی خواهند بود. ترس و طمع دو گونه از احساسات بشری هستند که همه ما با آن آشنا هستیم.

در زمان سرمایه‌گذاری در بازارهای پرنوسان مانند رمزارزها، احساسات انسانی مانند ترس و طمع در فرایند تصمیم‌گیری دخیل می‌شوند. (ترس از دست دادن دارایی، طمع برای سرمایه‌گذاری و کسب سود بیشتر). ترس و طمع عموماً به واسطه دریافت اطلاعات و اخبار گوناگون در سرمایه‌گذاران ایجاد می‌شود. شاخص ترس و طمع برای اندازه‌گیری این عواطف تعریف شده است. 

ما در این مقاله از آکادمی مزدکس به بررسی تاثیر ترس و طمع بر فرایند تصمیم‌گیری افراد در بازارهای مالی می‌پردازیم و شیوه محاسبه شاخص ترس و طمع و تاثیر آن بر بازارهای رمزارزی را بررسی خواهیم کرد.

مفهوم ترس و طمع در بازار رمزارزها

بازار رمزارزها همانند هر بازار پرنوسانی توسط احساسات هدایت می‌شود. با اینکه تحلیل‌های تکنیکال و فاندامنتال بسیار مهم هستند، اما احساسات تحلیلگر بر تصمیم نهایی او برای خرید یا فروش یک دارایی تاثیر مستقیم دارد و هیچ چیز قوی‌تر از محرک‌های احساسی نیست. 

در زبان عامیانه رمزارزی، کلمه FUD که مخفف ترس (Feer)، عدم قطعیت (Uncenrtainty) و شک (Fear) است برای اشاره به تاثیر اطلاعات نادرست و یا تبلیغات منفی در زمینه یک رمزارز، پلتفرم رمزارزی و یا پروژه بلاکچینی بر ایجاد ترس در انسان در زمان سرمایه‌گذاری به‌کار می‌رود. بدیهی است زمانی که کاربر اطلاعات غلطی را به درستی تحلیل می‌کند و یا اطلاعات درستی را غلط آنالیز می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که بازار در شرف اصلاح و کاهش قیمت‌هاست، چه بخواهد و چه نخواهد دچار ترس می‌شود. حتما شما هم همزمان با رکود طولانی بازار رمزارزها، اخباری با تیتر «مرگ بازار رمزارزها» را شنیده‌اید و متاثر از این اخبار با ترس دارایی خود را نقد کرده و از بازار بیرون آمده‌اید. متاسفانه یا خوشبختانه به دلیل رواج شبکه‌های اجتماعی و به اشتراک‌گذاری سریع اطلاعات، FUD همانند یک آتش به سرعت به همه جا سرایت می‌کند و می‌تواند بر تصمیمات افراد تاثیرگذار باشد.

از سویی دیگر، FUD می‌تواند به صورت عمدی، توسط افراد یا نهادهایی با هدف کسب سود ایجاد شود. برای نمونه رقبای یک پروژه رمزارزی یا نهنگ‌های بازار رمزارزی ممکن است با ایجاد FUD بازار را دستکاری کنند. شایان ذکر است که این امر یعنی ایجاد عمدی FUD در بازار، می‌تواند عواقب حقوقی شدیدی را در بسیاری از کشورها به همراه داشته باشد.

از سویی دیگر در کنار FUD، حس دیگری به نام FOMO و از همان جنس ترس نیز وجود دارد. در بازار رمزارزها FOMO به زمانی اطلاق می‌شود که فرد حس می‌کند در حال از دست دادن یک سود آتی است و سایر افراد در حال سرمایه‌گذاری هستند و وی از بازار عقب مانده است. در واقع FOMO معمولاً به عنوان دلیلی در پشت تصمیم احساسی شخصی برای خرید یا فروش دارایی رمزارزی بر اساس اطلاعات تایید نشده و غلط نامیده می‌شود.

به عبارتی دیگر، فومو (FOMO) به حالتی گفته می‌شود که قیمت یک ارز افزایشی است و سرمایه‌گذار برای اینکه از فرصت خرید جا نماند، اقدام به خرید می‌کند.

تاثیر ترس و طمع بر بازار رمزارزها

زمانی که ترس بر بازار رمزارزها قالب می‌شود، سرمایه‌گذاران در مورد از دست دادن دارایی خود ترس و هراس دارند و عموماً ترجیح می‌دهند در این شرایط رمزارزهای خود را به فروش برسانند. عموماً عامل ترس همزمان با کاهش ارزش دارایی‌ها، اخبار بد و ناامیدکننده و ریزش بازار آغاز می‌شود. این ریزش‌ها می‌تواند به دلیل عوامل اقتصادی کلان مانند تورم، رکود، بحران‌های اقتصادی، عوامل ژئوپلیتیکی و یا دلایلی مانند کاهش ارزش سایر دارایی‌ها مثل نفت و طلا، و یا عدم موفقیت یا انتشار اخباری غیرواقعی درخصوص شکست یک پروژه رمزارزی باشد.

در نقطه مقابل ترس، احساس طمع وجود دارد. زمانی که طمع بر بازارهای مالی قالب می‌شود، بازیگران و سرمایه‌گذاران به خرید بیشتر و نگهداری دارایی‌های خود و رصد مستمر بازار برای شناسایی فرصت‌های کسب سود مایل می‌شوند و عموماً شروع این حس با صعودی شدن بازارها و افزایش ارزش دارایی‌های رمزارزی همگام است.

حرص و طمع معمولا با FOMO نیز همراه است. همانطور که پیشتر گفته شد، FOMO حس جاماندن سرمایه‌گذار از بازارها و از دست دادن فرصت‌های سرمایه‌گذاری و کسب سود است.

شاخص ترس و طمع چیست؟

تعریف و استفاده از شاخص ترس و طمع یا همان Fear and Greed Index برای سنجش و اندازه‌گیری تاثیر این دو حس بر بازارهای مالی توسط CNN Money برای اولین بار پیشنهاد داده شد. هدف این شاخص، سنجش این است که آیا به دلیل طمع و حرص، یک دارایی بالاتر از ارزش واقعی خود در بازار معامله می‌شود؟ و یا برعکس، به دلیل ترس موجود در پی ریزش بازار، آن دارایی با ارزشی کمتر از ارزش حقیقی خود داد و ستد می‌شود؟

شاخص ترس و طمع در واقع بیانگر یک طیف از ترس بسیار شدید تا طمع بسیار شدید است. این شاخص برای اندازه‌گیری میزان ترس و طمع در بازارهای مالی، به چندین عامل متکی است. با این حال، برخی از این عوامل برای بازارهای ارز دیجیتال، که از بسیاری جهات منحصر به فرد هستند، قابل به‌کارگیری و تعمیم نیست. این امر مستلزم ایجاد یک شاخص ترس و طمع ویژه ارزهای دیجیتال است.

محاسبه شاخص سنتی ترس و طمع

شاخصی که ابتداً توسط CNN Money توسعه داده شد به فاکتورهای مرتبط با بازارهای مالی شامل موارد زیر وابسته بود:

حرکت قیمت سهام (Stock price momentum): مقایسه شاخص با میانگین متحرک 125 روزه

قدرت قیمت سهام (Stock price strength): نسبت تعداد سهامی که قیمت‌ آن‌ها به بالاترین حد خود در یک سال گذشته رسیده به تعداد سهامی که قیمت آن‌ها به پایین‌ترین حد خود در یک سال گذشته رسیده

حجم معاملات (Trading volume): نسبت حجم معاملات سهامی که ارزش آنها در حال رشد است به حجم معاملات سهام‌ با افت ارزش

اختیار خرید و فروش (Put and call options): اختیار فروش بیشتر به معنای ترس در بازار و اختیار خرید به معنای حرص و طمع در بازار است.

تقاضای اوراق قرضه پرریسک (Junk bond demand): تقاضای بالاتر برای اوراق قرضه با پر ریسک معمولاً نشانه طمع است.

نوسانات بازار (Market Volatility): بر اساس میانگین متحرک 50 روزه.

تقاضای برای دارایی‌های امن (Safe Haven demand): تفاوت در بازدهی سهام در مقابل اوراق خزانه، مانند اوراق قرضه دولتی.

همانطور که می‌بینید، بیشتر این عوامل به طور مستقیم برای بازارهای ارزهای دیجیتال قابل اعمال نیستند.

محاسبه شاخص ترس و طمع در بازار رمزارزها

عوامل موثر بر محاسبه شاخص ترس و طمع به شرح زیر است:

نوسانات (25 درصد): نوسانات فعلی بازار و مقادیر متوسط ارزش دارایی رمزارزی در مقایسه با 30 و 90 روز گذشته سهمی 25 درصدی در شاخص ترس و طمع دارد. به عبارت دیگر هر چه نوسانات بازار رمزارزها در مقایسه با 30 و 90 روزه گذشته بیشتر باشد، ترس برای ورود به بازار یا نگهداری دارایی رمزارزی توسط سرمایه‌گذاران بیشتر می‌شود.

حجم/حرکت بازار (25 درصد): مقایسه حجم خرید و فروش با 30 و 90 روز گذشته سهمی 25 درصدی در شاخص ترس و طمع دارد. به عبارتی، افزایش حجم خرید به معنای حرص و طمع بیشتر سرمایه‌گذاران است.

رسانه‌های اجتماعی (15 درصد): اندازه‌گیری علاقه عموم مردم در رسانه‌های اجتماعی به بحث‌ها پیرامون بیت‌کوین و رمزارزها از طریق سنجش میزان تولید محتوا، اخبار، هشتگ‌ها و کامنت‌ها، سهمی 15 درصدی در شاخص ترس و طمع دارد.

نظرسنجی‌ها (15 درصد): نتایج حاصل از نظرسنجی کاربران و سرمایه‌گذاران رمزارزی سهمی 15 درصدی در شاخص ترس و طمع دارد.

میزان تسلط بیت کوین بر بازار رمزارزها (10 درصد): میزان سلطه بیت کوین بر بازار رمزارزها نشانه ترس در بازار رمزارزها است.

ترندها (10 درصد): بررسی کلمات پرتکرار در موتور جستجوی گوگل و سنجش ترندها سهمی 10 درصدی در شاخص ترس و طمع دارد.

با مراجعه به وب‌سایت alternative.me می‌توانید به صورت آنلاین و لحظه‌ای این شاخص را دریافت و ارزیابی کنید.

خواندن شاخص ترس و طمع در بازار رمزارزها

شاخص ترس و طمع یک طیف است که در پایین‌ترین نقطه آن اوج ترس قرار دارد و در سمت مقابل، اوج طمع قرار دارد. در این میان نیز سطوحی به شرح زیر وجود دارد.

• Extreme Fear (اوج ترس)

اگر عدد شاخص به زیر ۲۰ برسد، شاخص روی حالت Extreme Fear قرار خواهد گرفت و کاربران تمایل شدیدی به فروش سرمایه و خارج شدن از بازار دارند.

• Fear (ترس)

ترس یا Fear عددی بین ۲۰ تا ۴۰ را دارد که بیانگر حالت ترس برای کاربران و تمایل آنها برای فروش و خروج از بازار است.

• Neutral (خنثی)

عددی بین ۴۰ تا ۵۰ در نمودار است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که اتفاق مهمی در بازار رخ نداده باشد و به اصطلاح رفتار کاربران کاملا خنثی است.

• Greed (طمع)

منظور Greed حالتی است که کاربران تمایل به خرید و سرمایه‌گذاری روی یک ارز را دارند. عدد این حالت معمولا بین ۵۰ تا ۷۰ روی نمودار خواهد بود.

• Extreme Greed (اوج طمع)

منظور از این سطح، طمع بالای کاربران برای خرید و سرمایه‌گذاری است. Extreme Greed روی نمودار عددی بین ۷۰ تا ۱۰۰ است.

نحوه استفاده از شاخص ترس و طمع

در واقع شاخص ترس و طمع یکی از اندیکاتورهایی است که تریدرها می‌توانند در کنار ابزارهای تحلیل بازار و در فرایند تصمیم‌گیری خود از آن استفاده کنند. باید به این نکته مهم توجه داشت که تنها استفاده از یک اندیکاتور برای تحلیل بازار رمزارزها هیچ‌گاه کافی نیست و بهترین کار دریافت سیگنال معاملاتی از چند اندیکاتور مختلف است.

۱. شناسایی ترس

برای مثال، چنانچه این اندیکاتور در طول یک هفته اخیر نشان از رشد ترس در میان سرمایه‌گذاران داشته باشد (برای نمونه این شاخص از عدد 48 در ماه گذشته به 30 در هفته اخیر رسیده باشد و هم اکنون در 23 باشد)، بدان معناست که حس عمومی بازار همراه با ترس بوده و این ترس در حال تشدید است. در این شرایط، به احتمال زیاد سرمایه‌گذاران در حال فروش دارایی‌های رمزارزی خود بوده و بازار در جهت نزولی در حال حرکت است و رمزارزها با ارزشی کمتر از ارزش ادعا شده خود در حال فروش هستند.

۲. شناسایی طمع

برعکس، اگر این اندیکاتور نشان از طمع بالا داشته باشد و بر اساس اعداد موجود این میزان طمع در طول 30 روز گذشته در حال رشد بوده باشد، حرص بر بازار غلبه کرده و به احتمال زیاد بازار صعودی است و دارایی‌های رمزارزی با قیمتی بیش از ارزش ادعایی خود در حال معامله هستند.

جمع‌بندی

شاخص ترس و طمع کریپتو یک شاخص وزنی است که برای بررسی شرایط بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد و معامله‌گران می‌توانند از آن در کنار ابزارهای تحلیل تکنیکال و فاندامنتال به عنوان یک اندیکاتور برای پیش‌بینی آینده بازار استفاده کنند. درک این نکته مهم است که این شاخص احساسات برخی فعالان بازار را منعکس می‌کنند و شاخصی قطعی برای عملکرد آتی بازار نیست. همچنین توجه داشته باشید که شما به عنوان یک سرمایه‌گذار و تریدر صرفاً نباید بر اساس احساسات عمومی و بدون توجه به سایر اندیکاتورها، تصمیم‌گیری کنید. سوابق بازار رمزارزها نشان داده که در برخی شرایط، ترس یا طمع شدید می‌تواند نشان‌دهنده یک چرخش آتی در شرایط بازار باشد.