دیفای چیست؟ با امور مالی غیرمتمرکز بیشتر آشنا شوید

احتمالا حالا که سراغ این مطلب آمده‌اید، به دنبال پاسخی ساده و کامل برای سوال دیفای چیست هستید. باید بگوییم تأمین مالی یا امور مالی غیرمتمرکز یا به اختصار دیفای (Decentralized Finance | DeFi)، یک فناوری مالی نوظهور است که بر پایه بلاکچین طراحی و توسعه داده شده است. این سیستم مالی نوین، سلطه بی‌چون و چرای بانک‌ها و نهادهای مالی متمرکز را بر پول، محصولات و خدمات مالی، از بین می‌برد.

در این مقاله کامل از آکادمی مزدکس، می‌خواهیم زوایای پیدا و پنهان دیفای را واکاوی کنیم، از تاریخچه آن بگوییم، با مزیت‌ها، کاربردها و چالش‌های آن آشنا شویم، نگاهی به برخی از پروژه‌های معروف آن بیندازیم و از چند و چون آغاز کار با آن بگوییم.

پیش از آنکه سراغ دیفای برویم، ابتدا بهتر است که بدانیم فایننس یا امور مالی چیست و چه پیشینه‌ای در ورای خود دارد و بعد از آن با جزئیات به شما خواهیم گفت دیفای چیست.

امور مالی یا فایننس به چه معناست؟

امور مالی یا فایننس (Finance)،‌ اصطلاحی فراگیر، شامل تمامی فعالیت‌ها در حوزه‌های بانکی، تسهیلات اعتباری، بازار سرمایه، پول و سرمایه‌گذاری است. از ابعاد دیگر، می‌‌توانیم فایننس را دانش مدیریت پول و فرایندهای جمع‌آوری سرمایه مورد نیاز بدانیم. علاوه بر این، فایننس، شامل تمامی فعالیت‌های نظارتی، ارزیابی و مطالعاتی در حوزه‌های پولی، بانکی، اعتباری، سرمایه‌گذاری، مدیریت بدهی و دارایی است که همه در مجموع، زیربنای نظام مالی را تشکیل می‌دهند.

بسیاری از مفاهیم پایه و بنیادی در حوزه امور مالی از نظریه‌های اقتصادی خرد و کلان، سرچشمه می‌گیرند. یکی از اساسی‌ترین مفاهیم فایننس، نظریه ارزش زمانی پول است که به‌طور خلاصه بیان می‌کند که ارزش یک دلار در امروز، بیش از ارزش آن در آینده است.

آشنایی با تاریخچه امور مالی

قبل از پاسخ به سوال دیفای چیست بایستی درباره تاریخچه امور مالی با شما صحبت کنیم. فایننس یا امور مالی، عمری به طول تاریخ تمدن بشری دارد. قدیمی‌ترین نشانه‌های تاریخی این حوزه به حدود ۳ هزار سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. در امپراتوری باستانی بابل، بانکداری وجود داشته و از کاخ‌ها و معابد برای نگه‌داری دارایی‌های قیمتی استفاده می‌شده است. ابتدا تنها غلات و آذوقه مردم در این مکان‌ها ذخیره می‌شده؛ اما در ادامه، این مواد غذایی، جای خود را به فلزات گران‌بها و اشیای عتیقه می‌دهند. همان دوره، در شهری سومری به نام اوروک (Uruk) واقع در بین‌النهرین، تجارت اعطای وام و دریافت بهره، رونق داشته است.

در دین‌های باستانی نیز احکام ویژه‌ای برای امور مالی وجود داشته است. برای نمونه، پیروان آیین یهود، مجاز نبودند از دیگر هم‌کیشان خود بهره دریافت کنند؛ حال آنکه اجازه داشتند از غیریهودیان، بهره بگیرند. در آن هنگام هیچ حکمی مبنی بر ممنوعیت رباخواری در آیین یهود وجود نداشت؛ زیرا غیریهودیان از یهودیان بهره می‌گرفتند و از این رو، یهودیان نیز، منصفانه می‌دانستند که یهودیان هم از غیریهودیان بهره دریافت کنند.

تا سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد هم در سرزمین پهناور چین، از سپیدمهره‌ها (نوعی صدف دریایی)‌ به عنوان پول استفاده می‌شده است. در ادامه، تا سال ۶۴۰ قبل از میلاد، لیدی‌ها شروع به استفاده از سکه کردند. شهر لیدیه، نخستین جایی بود که در آن مغازه‌های دائمی خواروبار فروشی، بنا شدند.

در دوران حکمرانی ژولیوس سزار بر رم، امور مالی به قدری گسترش یافت که حتی برای نرخ بهره، سقف ۱۲ درصدی تعیین شد. این نرخ‌ بعدها در زمان ژوستینانوس به ۴ تا ۸ درصد کاهش می‌یابد.

امروزه، حوزه فایننس یا مالیه از جمله حوزه‌های بسیار پیشرویی است که پیوند تنگاتنگی با دانش ریاضیات دارد. هر جا که حرف از پول و دارایی و سرمایه‌گذاری در میان باشد، این دانش فایننس است که می‌تواند گره‌ها را بگشاید و راه را برای ارتقای رفاه همگانی باز کند.

مفهوم دیفای به زبان ساده | دیفای چیست؟

«دیفای» (DeFi) را می‌توان یک نظام مالی باز و جهانی توصیف کرد که برای عصر اینترنت، طراحی و ساخته شده است. این نظام نوظهور، جایگزینی برای نظام مالی سنتی است که تاروپود آن با عدم شفافیت، کنترل‌گری شدید و زیرساخت‌های کهنه، آمیخته شده است. دیفای می‌خواهد زمام کنترل پول‌ها و دارایی‌های مردم را به آن‌ها باز گرداند و بر سلطه‌گری بانک‌ها بر حوزه امور مالی، پایان بدهد.

در حوزه دیفای، محصولات متنوع مالی تعریف شد‌ه که هر یک می‌توانند نقشی موثر در خدمات‌رسانی مالی به افراد محروم از خدمات بانکی ایفا کنند. اپلیکیشن‌های این حوزه در حال حاضر، توانسته‌اند به مدد خدمات نوین خود، میزبان میلیاردها دلار از سرمایه‌های مردم باشند و روز به روز بر شمار کاربران خود بیفزایند.

در دیفای بازارها به چه صورت هستند؟

بازارها در دنیای دیفای، به‌ صورت شبانه‌روز باز هستند و دیگر هیچ نهاد متمرکزی، قادر به مسدودسازی پرداخت‌های کاربران نیست. در دیفای، خدماتی که پیش‌تر با کندی بسیار در اختیار مردم قرار می‌گرفت و در معرض خطاهای پرشمار انسانی بود، به‌صورت خودکار، ایمن و عاری از هرگونه خطا ارائه می‌شود.

حوز‌ه دیفای توانسته یک اقتصاد بسیار پررونق را پیرامون خود ایجاد کند که در آن کاربران می‌توانند بدون طی مراحل دست‌وپاگیر اداری بانک‌های سنتی، وام دریافت کنند، به یکدیگر وام بدهند، سرمایه‌گذاری کنند و از دارایی‌های خود سود به دست بیاورند. دیفای در عمل موفق شده، کاربرد خود را دنیای واقعی به اثبات برساند. برای مثال، کاربران آرژانتینی توانسته‌اند به مدد دیفای از افتادن در دام تورم افسارگسیخته این کشور بگریزند. برخی از شرکت‌ها هم از دیفای، برای واریز آنی حقوق کارکنان استفاده کرده‌اند. شماری از کاربران هم توانسته‌اند در دیفای، میلیون‌ها دلار وام بگیرند و بدون ارائه هرگونه مدارک شناسایی یا گرفتار شدن در دام کاغذبازی‌های اداری، این وام‌ها را بازپرداخت کنند.

تاریخچه دیفای چیست؟

برای درک اینکه دیفای چیست باید بگوییم واژه دیفای، نخستین بار در اوت سال ۲۰۱۸ در یک گروه تلگرامی از سوی برخی از توسعه‌دهندگان اتریوم به کار رفت. آن‌ها در گیرودار گفت‌وگو پیرامون انتخاب نام برای اپلیکیشن‌های مالی مبتنی بر بلاک چین اتریوم به این کلمه رسیدند. از دیگر نام‌هایی که آن‌ها می‌خواستند برای این حوزه انتخاب کنند، می‌توان به «افق باز» (Open Horizon)، «شبکه توری» (Lattice Network) و «پروتکل‌های مالی باز» (Open Financial Protocols) اشاره کنیم.

از سویی دیگر، می‌توانیم ادعا کنیم که دیفای، عمری به درازای بیت کوین دارد و این رمزارز همراه با خود مفهوم امور مالی غیرمتمرکز را نیز به جهانیان معرفی کرده است. می‌دانیم که بیت‌کوین، نخستین ارز دیجیتال همتابه‌همتایی است که بر پا‌یه فناوری بلاک چین، طراحی و ساخته شده است.

با این حال، نقطه عطف حوزه دیفای و اپ‌های مالی در دسامبر ۲۰۱۷ شکل گرفت؛ زمانی که پروتکل میکردائو (MakerDAO) راه‌اندازی شد.

پروتکل میکردائو

میکردائو یک پروتکل مبتنی بر اتریوم است که به کاربران اجازه می‌دهد با وثیقه‌گذاری ارزهای دیجیتال، رمزارزی هم‌سنگ دلار آمریکا صادر کنند. سازوکار ویژه این پروتکل اجازه می‌داد که هر کاربر بتواند با وثیقه‌گذاری اتریوم‌های خود، استیبل کوین دای (DAI) در قالب وام، دریافت کند. با این روش، همه می‌توانستند در کوتاه‌ترین زمان ممکن و بدون نیاز به هیچ نهاد متمرکزی، وام دریافت کنند. گفتنی است که استیبل کوین، رمزارزی با ارزش ثابت و برخوردار از پشتوانه یک دارایی واقعی همچون دلار یا طلا است.

پروتکل وام‌دهی میکردائو و استیبل کوین ویژه آن، نخستین سنگ بنای یک سیستم مالی نوین، باز و بی‌نیاز از مجوز را تشکیل دادند. کم‌کم در گذر زمان، پروتکل‌های مالی دیگری نیز راه‌اندازی شد و زیست‌بومی فراگیز و پرجنب‌وجوش از اپلیکیشن‌های مالی غیرمتمرکز، شکل گرفت.

کامپوند فایننس

در ادامه، «کامپوند فایننس» (Compound Finance) در سپتامبر ۲۰۱۸ راه‌اندازی شد. این پروتکل، بازار یکپارچه‌ای را برای تبادلات مالی متقاضیان وام و همچنین اعطاکنندگان آن ایجاد کرد. «یونی سواپ» (Uniswap)، دیگر پروتکل دیفای است که در نوامبر ۲۰۱۸ راه‌اندازی شد. این پروتکل به کاربران امکان می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه به یک صرافی متمرکز، توکن‌های اتریومی خود را با هم مبادله کنند.

اکنون و در حالی که تنها چهار سال از راه‌اندازی پروتکل میکردائو گذشته، ده‌ها اپلیکیشن در حوزه دیفای، عرضه شده‌اند که هر یک خدمات ویژه‌ای را در اختیار کاربران می‌گذارند. این خدمات از وام‌دهی و تسهیل معاملات گرفته تا ایجاد دارایی‌های مصنوعی و تسهیل پرداخت‌های مالی را شامل می‌شوند.

گفتنی است که حجم تراکنش‌ها و سپرده‌های مالی کاربران در پروتکل‌های دیفای، اکنون از مرز صدها میلیارد دلار هم فراتر رفته است.

منظور از امور مالی متمرکز یا غیرمتمرکز چیست؟

در ابتدا با مفهوم سیفای آشنا شویم

در امور مالی متمرکز یا «سیفای»، زمام کنترل پول‌های شما به‌طور تمام و کمال در اختیار بانک‌ها قرار دارد و این نهادهای دیرپای مالی، بیش از هر چیزی به بیشینه کردن سود خود می‌اندیشند. باید بگوییم در ارتباط با نظام مالی متمرکز، واسطه‌ها یا اشخاص ثالث، همه جا سد راه ارتباط مستقیم مردم می‌شوند و هر یک با ارائه خدمات محدودی، کارمزدهای گزافی را از مشتریان مطالبه می‌کنند.

در حوزه امور مالی متمرکز، یک خرید ساده و انتقال پول میان خریدار و فروشنده، مستلزم طی فرایند پیچیده‌ای در شبکه‌های بین‌بانکی است. برای مثال، می‌خواهید یک بطری نوشابه را با کارت بانکی خود از سوپرمارکت محله خریداری کنید. وقتی کارت را در کارت‌خوان مغازه‌دار می‌کشید، کارت‌خوان، اطلاعات حساب بانکی شما را به شبکه پرداخت بین‌بانکی ارسال می‌کند. سپس شبکه، از بانکی که در آن حساب دارید، درخواست پرداخت می‌کند. بانک شما مهر تأیید بر پرداخت می‌زند و اطلاعات مربوطه را روی شبکه پرداخت ارسال می‌کند تا به بانک مقصد ارسال شود. سپس بانک مقصد که میزبان حساب مغازه‌دار است، مبلغ را دریافت می‌کند.

در این زنجیره طول و دراز، هر یک از نهادهای مالی برای پردازش و نهایی‌سازی هر تراکنش، کارمزدی دریافت می‌کند و این باعث می‌شود تا هزینه تمام‌شده انجام هر تراکنش به نسبت مبلغ آن بسیار گزاف باشد.

علاوه بر این، دیگر دادوستدهای مالی و پولی نیز در حوزه امور مالی متمرکز، عاری از هزینه نیست. برای نمونه، کافیست که بخواهید یک وام هرچند ناچیز از یک بانک بگیرد؛ آن وقت باید بر علاوه‌بر دست و پنجه نرم کردن با دیوان‌سالاری پیچیده و زمان‌بر یک نهاد پولی سنتی، هزینه‌های گزافی را هم بابت کارمزد به بانک پرداخت کنید.

و اما دیفای …

اما در دیفای اوضاع از زمین تا آسمان متفاوت است. در این حوزه نوظهور، دیگری خبری از واسطه‌های متعدد نیست و مشتریان و کسب‌وکارها می‌توانند بدون دخالت هرگونه نهاد میانی، با هم مراودات مالی داشته باشند. برنامه‌های دیفای بر پیشبرد اهداف خود نه بر مراکز داد‌ه متمرکز که بر شبکه‌های مالی همتابه‌همتا متکی‌اند که از نظر پروتکل‌های امنیتی، دسترس‌پذیری و توانایی‌های سخت‌افزاری از شبکه‌های سنتی، قدرتمندتر هستند.

برای استفاده از دیفای، تنها چیزی که نیاز دارید، اتصال به اینترنت است. پس از آن با نصب یک اپ ساده می‌توانید تسهیلات اعتباری دریافت کنید، به دیگران پول قرض بدهید، دادوستدهای مالی خود را پیش ببرید و در نهایت از پرداخت کارمزدهای گزاف بانکی، رهایی پیدا کنید. گفتنی است که بلاکچین به عنوان فناوری زیربنایی دیفای، از هر نقطه‌ای قابل دسترس است و می‌تواند همه داده‌ها، تراکنش‌ها و جزئیات مراودات مالی کاربران را جمع‌آوری، اعتبارسنجی و در خود ذخیره کند.

مهم‌تر از همه آنکه در حوزه دیفای برخلاف سیفای، کنترل دارایی‌های کاربران در اختیار خود آن‌ها است و دیگر خبری از بانک‌ها و نهادهای قدرتمند و متمرکز مالی نیست.

تفاوت سیفای و دیفای چیست؟

در جدول زیر، مهم‌ترین تفاوت‌های دیفای و سیفای را می‌توانید ببینید.

دیفای	سیفای
کنترل پول‌هایتان در دستان خودتان است.	کنترل پول‌هایتان در اختیار بانک‌ها و نهادهای مالی است.
شما تصمیم می‌گیرد که پولتان چگونه خرج شود و در اختیار چه کسانی قرار بگیرد.	شما ناگزیر از اعتماد به بانک‌ها هستید و آن‌ها تصمیم می‌گیرند که پول شما را به چه کسی در قالب وام اعطا کنند.
نقل و انتقالات پولی به سرعت انجام می‌شود.	پردازش پرداخت‌ها و نهایی شدن تراکنش‌ها ممکن است حتی چند روز به طول بینجامد.
تمامی تراکنش‌های کاربران به‌طور ناشناس انجام می‌شود.	کوچک‌ترین مراودات مالی، مستلزم احراز هویت کاربر است.
درهای دنیای دیفای به روی همگان باز است.	برای دریافت خدمات مالی باید به‌طور رسمی درخواست خود را مبنی بر افتتاح حساب، تسلیم نهاد مالی بکنید.
بازارها در دیفای، شبانه‌روز باز هستند.	بازارها در ساعات محدودی از روز باز هستند؛ زیرا کارکنان آن‌ها نیاز به استراحت دارند!
شفافیت، اساس و شالوده برنامه‌های دیفای است و شما می‌توانید جزئی‌ترین داده‌های محصولات و چگونگی کارکرد آن‌ها را مشاهده کنید.	درهای بانک‌ها و نهادهای مالی سنتی به روی شما بسته است و هیچ‌گاه نمی‌توانید از بانک خود بخواهید که به شما بگوید به چه کسانی وام داده یا دارایی‌هایتان را چگونه مدیریت می‌کند.

دیفای چطور کار می‌کند؟

سوال بسیار خوبی است، حالا که متوجه شده‌اید دیفای چیست می‌خواهیم به شما بگوییم دیفای چطور کار می‌کند؟ دیفای از رمزارزها و قراردادهای هوشمند برای ارائه خدمات مالی به کاربران استفاده می‌کند. در حوزه امور مالی متمرکز یا سنتی، بانک‌ها و نهادهای مالی، ایفاگر نقش ضمانت‌کننده معاملات هستند. همین ویژگی، قدرتی بی‌حدوحصر به آن‌ها می‌دهد؛ زیرا می‌توانند جریان پولی میان افراد را تحت کنترل خود بگیرند.

در دیفای، یک قرارداد هوشمند، جایگزین نهادهای مالی می‌شود. قرارداد هوشمند هم چیزی نیست جز یک قطعه کد نرم‌افزاری مبتنی بر اتریوم که می‌تواند دارایی‌ها را در خود ذخیره و بسته به شرایط طرفین معامله، آن‌ را آزاد کند. هیچ‌یک از طرفین معامله نمی‌توانند قرارداد هوشمند را در زمان اجرای آن تغییر بدهند؛ بنابراین این دست قراردادهای همیشه طبق شروط از پیش تعیین‌شده اجرا می‌شوند.

برای مثال، شما قرارداد هوشمندی را برای دادن پول توجیبی به فرزند خود طراحی کرده‌اید که هر جمعه، مبلغی را از حساب آ به حساب ب واریز کند. این قرارداد، تا زمانی که موجودی حساب آ کافی باشد، این کار را به‌طور پیوسته انجام می‌دهد. در این میان، هیچ‌کس نمی‌تواند تغییری در قرارداد اعمال کند و برای مثال، با هدف سرقت وجوه، حساب پ را به‌عنوان گیرنده در قرارداد درج کند.

افزون بر این، قراردادهای هوشمند را می‌توان به سادگی حسابرسی و ارزیابی کرد. به این ترتیب، قراردادهای مخرب به سرعت از سوی اعضای جامعه کاربری شناسایی و طرد می‌شوند.

مزایای دیفای چیست؟

همان‌طور که پیش‌تر صحبت کردیم، دیفای مزیت‌های پرشماری دارد که می‌توانیم آن‌ها را در چند سرفصل کلی، خلاصه کنیم:

باز بودن: در دیفای، برای داشتن حساب کاربری، هیچ نیاز به ارسال درخواست و ارائه مدارک هویتی ندارید و تنها با نصب یک کیف‌پول می‌توانید از خدمات پرشمار آن بهره‌مند شوید.

ناشناسی: دیگر مزیت آشکار دیفای، ناشناس ماندن است. برای بهره‌مندی از برنامه‌ای این حوزه، هیچ نیازی به ارائه نام حقیقی، آدرس ایمیل یا دیگر اطلاعات شخصی خود ندارید.

انعطاف‌پذیری: می‌توانید در تمام طول شبانه‌روز و هر زمان که خواستید، بدون دریافت مجوز یا انتظار در صف‌های طولانی، نقل و انتقالات پولی خود را انجام دهید.

روزآمدی سریع: در دنیای دیفای، نرخ‌های بهره به سرعت روزآمد می‌شوند (گاهی هر ۱۵ ثانیه یک‌بار) و علاوه‌بر این، سودها بسیار بالاتر از نرخ‌های متعارف نهادهای مالی سنتی هستند.

شفافیت: در دیفای، همه کاربران می‌توانند تاریخچه کل تراکنش‌ها را مشاهده کنند. این در حالی است که در نهادهای مالی سنتی، ابداً چنین امکانی وجود ندارد.

مشکلات و معایب دیفای چیست؟

دیفای به‌رغم بهره‌مندی از مزیت‌های بسیار، چالش‌های اندکی نیز دارد که نباید از آن‌ها غافل شوید. به شما می‌گوییم مشکلت و معایب دیفای چیست:

● نرخ کارمزدها در بلاکچین اتریوم که بستر بسیاری از اپ‌های دیفای است، بسیار متغیر و نوسانی است و می‌تواند حتی گاهی صدها دلار هزینه روی دست کاربران بگذارد.

● ارزش سرمایه‌گذاری شما در برنامه‌های دیفای در معرض نوسانات نابهنگام و شدیدی قرار دارد که از کنترل شما خارج است. به جز این، دیفای حوزه نوپایی است که هنوز در ابتدای راه تکامل خود است.

● برای اجتناب از درگیری با نهادهای مالیاتی، خودتان باید جزئیات تراکنش‌های خود را نگه‌داری کنید. افزون بر این، مقررات مالیاتی مشمول تراکنش‌های رمزارزی در کشورهای مختلف متفاوت است و بهتر است که آن‌ها را مطالعه کنید.

● برخلاف نهادهای مالی سنتی، در دنیای دیفای، مسئولیت امنیت دارایی‌های شما بر دوش خودتان است. اگر در استفاده از کیف‌پول‌ها، صرافی‌ها و پروتکل‌های مختلف دیفای، از رعایت نکته‌های امنیتی، غفلت کنید، به راحتی دارایی‌هایتان را به باد خواهید داد.

● در نظام مالی سنتی، ارزها و ابزارهای سرمایه‌گذاری دارای سوابق و داده‌های تاریخی پروپیمان هستند که همین، ارزیابی آن‌ها را ساده می‌کند. این در حالی است که رمزارزهای حوزه دیفای، فاقد چنین داده‌های ارزشمندی هستند و خودتان باید با اتکا به تحقیقات گسترده، دارایی رمزینه مطلوب را پیدا کنید.

برنامه‌های دیفای کجا اجرا می‌شوند؟

اکثر برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های دیفای در بستر بلاکچین اتریوم، پیاده‌سازی می‌شوند. این بلاکچین به دلایل متعددی، سکوی مناسبی برای اجرای اپ‌های دیفای است، از جمله:

●       هیچ کسی مالک اتریوم یا قراردادهای هوشمند آن نیست و همه می‌توانند از آن استفاده کنند و هیچ‌کس نمی‌توانند قوانین حاکم بر آن را بر مبنای ترجیحات شخصی خود تغییر بدهد.

●       بیشتر برنامه‌های دیفای در پشت صحنه به زبانی واحد با هم صحبت می‌کنند و آن چیزی نیست جز اتریوم. در نتیجه، برنامه‌ها و اپ‌های دیفای می‌توانند با هم یکپارچه شوند و طیف گسترده‌تری از خدمات را در اختیار کاربران خود قرار دهند.

●       توکن‌های و ارزهای دیجیتال مبتنی بر اتریوم، دارای یک دفترکل واحد است که اطلاعات و جزئیات تمامی تراکنش‌ها در آن ثبت و ضبط می‌شود.

●   اتریوم بر پایه اصل آزادی مالی بنا شد‌ه است؛ بنابراین اکثر محصولات مبتنی بر آن، هیچ‌گاه کنترلی بر دارایی‌های شما ندارند.

کاربردهای دیفای چیست؟

این سوال قطعا در ذهن خیلی از ما شکل می‌گیرد که کاربردهای دیفای چیست؟ در ادامه به‌طور خلاصه و مفید به معرفی برخی از کاربردهای امور مالی غیرمتمرکز خواهیم پرداخت.

وام‌دهی در امور مالی غیرمتمرکز

در حوزه دیفای می‌توانید دارایی‌های رمزینه خود را در قالب وام به دیگر کاربران بدهید و در ازای آن سود دریافت کنید. این سود نه ماه‌شمار و روزشمار که می‌تواند به‌صورت حتی دقیقه‌شمار، محاسبه و به حسابتان واریز شود.

دریافت وام

در دیفای می‌توانید به‌طور آنی و بدون ارائه هرگونه مدرک شناسایی، وام دریافت کنید. در حالی که نهادهای مالی سنتی برای اعطای یک تسهیلات اعتباری ناچیز، علاوه بر مدارک هویتی، چندین ضامن را از شما طلب می‌کنند.

دادوستد رمزارزها

در دنیای دیفای می‌توانید برخی از رمزارزها را به‌صورت همتابه‌همتا مبادله و دادوستد کنید و نیازی به پرداخت کارمزد به هیچ نهاد واسطه‌ای ندارید.

پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در بازار مالی غیر متمرکز

به کمک برنامه‌های دیفای می‌توانید بخشی از رمزارزهای خود را در پروتکل‌های مختلف، سپرده‌گذاری کنید و از سودهای بسیار جذاب‌تر از سودهای متعارف بانکی بهره‌مند شوید.

خرید ابزارهای مشتقه مالی

در دیفای می‌توانید روی برخی از دارایی‌های خاص نسبت به اخذ موقعیت‌های معاملاتی خرید استقراضی (لانگ)‌ و فروش استقراضی (شورت) اقدام کنید و از این رهگذر، سود خوبی به دست بیاورید.

دسته‌بندی پروژه‌های دیفای

زیست‌بوم دیفای روز به روز در حال گسترش است و توانسته در قد و قامتی جایگزینی قابل اعتماد برای نظام مالی سنتی ظاهر شود. پروژه‌های این زیست‌بوم را می‌توان در چند دسته عمده جای داد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

صرافی‌های رمزارزی غیرمتمرکز (DEX)

صرافی غیرمتمرکز یا DEX یک صرافی است که بر پایه یک دفترکل غیرمتمرکز عمل می‌کند. این صرافی، دارایی‌های کاربران و داده‌های شخصی آن‌ها را روی سرورهای خود ذخیره نمی‌کند و تنها بستری است که سفارش‌های خرید و فروش را با هم جور می‌کند. معامله و دادوستد در این صرافی‌ها به‌طور مستقیم و همتابه‌همتا میان خریداران و فروشندگان انجام می‌شود و پای هیچ نهاد واسطه‌ای در میان نیست. البته از یاد نبرید که بسیاری از صرافی‌هایی که خود را غیرمتمرکز معرفی کرده‌اند، کاملاً غیرمتمرکز نیستند و از سرورهای ویژه برای ذخیره‌ داده‌های معاملاتی و حتی نگه‌داری کلیدهای خصوصی کاربران استفاده می‌کنند.

علاوه بر این، صرافی‌های غیرمتمرکز به‌صورت خودکار یا نیمه‌کار و با مشارکت کاربران خود در فرایندهای تصمیم‌گیری، مدیریت می‌شوند. این پلتفرم‌ها امکان تعامل مستقیم کاربران را با یکدیگر فراهم و از یک دفترکل توزیع‌شده برای ذخیره و پردازش داده‌ها استفاده می‌کنند.

از جمله صرافی‌های غیرمتمرکز حوزه دیفای می‌توان به آی دکس (IDEX)، ویوز دکس (Waves Dex) و بنکور نتورک (Bancor Network)‌ اشاره کرد.

پلتفرم‌های استقراض و وام‌دهی

پلتفرم‌های استقراض/وام‌دهی، امکان اخذ تسهیلات اعتباری یا اعطای آن‌ها را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. از نظر کارکرد، این پلتفرم‌ها مشابه با نهادهای مالی سنتی عمل می‌کنند که سپرده‌های مردم را پس از تجمیع در قالب وام در اختیار کسب‌وکارها می‌گذارند؛ با این تفاوت که در دیفای، صفر تا صد این فرایند، به‌طور مستقیم و بدون هیچ نهاد واسطه‌ای انجام می‌شود.

در دیفای، هر کاربر می‌تواند رمزارزهای خود را به یک پلتفرم وام‌دهی مشخص منتقل کند. این پلتفرم‌ها توسط قراردادهای هوشمند، کنترل و مدیریت می‌شوند. زمانی که فردی وام می‌گیرد یا نسبت به اعطای وام اقدام می‌کند، درواقع دارد قراردادی را با طرف مقابل خود امضا می‌کند که تمام جزئيات وام از دوره بازپرداخت گرفته تا نرخ بهره در آن درج شده است. وام‌دهی در دیفای، مزیت‌های پرشماری در مقایسه با وام‌دهی دنیای مالی سنتی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به سادگی و شفافیت اشاره کرد. برای اخذ یا اعطای وام در حوزه دیفای، تنها به یک حساب کاربری در یکی از پلتفرم‌های دیفای و یک کیف‌پول رمزارزی احتیاج دارید.

از جمله پلتفرم‌های برتر وام‌دهی حوزه دیفای می‌توان به کامپوند (Compound) و میکردائو (MakerDAO) اشاره کرد.

تجمیع‌کننده‌های دیفای

برآورد می‌شود که تقریباً ۲۰ درصد از کل حجم معاملات غیرامانی اتریوم با کمک ابزارهایی موسوم به تجمیع‌کننده‌های دیفای (DeFi Aggregator) انجام می‌شود. این ابزارها نه تنها هزینه‌های تراکنش‌ها را کاهش می‌دهند؛ بلکه تعامل کاربران را با برنامه‌های دیفای، ساده‌تر می‌کنند.

تجمیع‌کننده دیفای، یک پلتفرم پیچیده است که اطلاعات برنامه‌ها و سرویس‌های مختلف دیفای را گردآوری و مرتب می‌کند. کاربران با استفاده از تجمیع‌کننده‌ها می‌توانند به‌طور چشم‌گیری در وقت خود صرفه‌جویی کنند و دیگر نیازی نیست برای یافتن داده‌های خاصی، وب‌سایت‌های مختلف را زیر و رو کنند.

افزون بر این، این ابزارها کاربران را قادر می‌سازند تا رمزارزهای خود را با بهترین نرخ تبادلی ممکن، دادوستد کنند.

از جمله پرطرفدارترین تجمیع‌کننده‌های دیفای می‌توان به وان اینچ (1inch)‌ اشاره کرد.

راهکارهای پرداخت مبتنی بر دیفای

راهکارهای پرداخت مبتنی بر دیفای توانسته‌اند یک نظام اقتصادی باز و شفاف را در اختیار کاربران بگذارند که در آن نهادهای مالی می‌توانند بهتر به مشتریان دانه‌درشت یا خرده‌پای خود خدمات‌رسانی کنند. افزون بر این، به کمک این راهکارها کاربران می‌توان به‌طور ایمن و مستقیم، رمزارزهای خود را با هم دادوستد کنند.

گفتنی است که پروتکل‌ها و اپ‌های پرداخت مبتنی بر دیفای دارای ارزش افزوده‌های بالاتری نسبت به همتایان سنتی خود هستند و امکان انجام تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تر را در اختیار کاربران می‌گذارند.

از جمله برترین برنامه‌ها و راهکارهای پرداخت مبتنی بر دیفای می‌توان به سلر نتورک (Celer Network)‌ و متیک نتورک (Matic Network)‌ اشاره کرد.

بیمه

حوزه دیفای به دلیل ساختار ویژه خود، نیاز به گونه جدیدی از بیمه دارد. در این حوزه، سپرده‌های بزرگ رمزارزی را می‌توان در عرض چند دقیقه به سرقت برد یا ارزش آن را کاهش داد. افزون بر این، قراردادهای هوشمند می‌توانند حاوی خطاهای پیش‌بینی‌نشده‌ای باشند که باعث از دست رفتن همیشگی دارایی‌های موجود در آن‌ها شود. تمامی این ریسک‌ها و مخاطرات، نیاز به تعریف شکل جدیدی از بیمه را در حوزه دیفای پدید آورده است. پروتکل‌های بیمه مبتنی بر دیفای، به‌نوعی نسخه‌ای دموکراتیک از همتایان سنتی خود هستند. در این پروتکل‌ها کاربران، نقدینگی لازم را برای پوشش خسارات تأمین و در ازای آن سود دریافت می‌کنند.

اکثر پروژه‌های بیمه مبتنی بر دیفای، طیف وسیعی از خدمات را ارائه می‌دهند که از جمله آن‌ها می‌توان به پوشش خسارت‌‌های ناشی از هک پروتکل‌ها، خطاهای فنی یا دیگر اشکال‌های ناخواسته اشاره کرد.

از پروژه‌های برتر حوزه بیمه می‌توان به نکسوس میوچال (Nexus Mutual) اشاره کرد.

دارایی‌های سینتتیک

«دارایی‌های مصنوعی» (Synthetic Assets) یا دارایی‌‌های سینتتیک، به دارایی‌هایی گفته می‌شود که امکان اخذ موقعیت معاملاتی در برابر دارایی‌های دیگری همچون طلا، ارزهای رایج و رمزارزها را فراهم می‌کنند. به‌طور معمول، با وثیقه‌گذاری توکن‌ها در قراردادهای هوشمند می‌توان دارایی‌های مصنوعی دلخواه را با شرایط و سازوکارهای ویژه خود ایجاد کرد.

چگونه از طریق دیفای کسب درآمد کنیم؟

احتمالا حالا که متوجه شده‌اید دیفای چیست به دنبال این هستید که چطور از طریق آن می‌توان کسب درآمد کنیم؟ روش‌های بسیاری برای کسب درآمد از دیفای وجود دارد. ساده‌تری روش، سپرده‌گذاری رمزارزها در یک پروتکل دیفای و کسب سود سالانه است. این روش، درست همانند سپرده‌گذاری پول در یک حساب بانکی متعارف است؛ با این تفاوت که در دیفای، هم نرخ سودها بالاتر است و هم دیگر پای هیچ نهاد واسطه‌ای در میان نیست.

یکی دیگر از روش‌های درآمدزایی در حوزه دیفای، استقراض یا دریافت وام رمزارزی از یک پلتفرم و سپرده‌گذاری آن در یک پلتفرم دیگر و بهره بردن از اختلاف سودهای پرداختی و دریافتی است. افزون بر این، می‌توانید دارایی‌های رمزینه خود را در قالب وام به دیگران بدهید و در ازای آن سود دریافت کنید.

آیا سرمایه‌گذاری در حوزه دیفای (امور مالی غیرمتمرکز) امن است؟

هیچ فرصت سرمایه‌گذاری، خالی از ریسک نیست. حتی متعارف‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها از خرید طلا و دلار گرفته تا سپرده‌گذاری در حساب‌های بانکی و خریداری اوراق قرضه، ریسک‌های ویژه خود را دارند. برای مثال، شاخص S&P 500 در گیرودار بحران مالی سال ۲۰۰۸ تمامی رشد ۱۰ ساله خود را در عرض تنها چند هفته از دست داد و زیان‌های جبران‌ناپذیری را به سرمایه‌گذاران خود تحمیل کرد.

بنابراین دیفای نیز از این قاعده مستثنی نیست و مانند هر فرصت سرمایه‌گذاری دیگری،‌ ریسک‌های مختص به خود را دارد. سوال اینجاست ریسک‌های دیفای چیست؟ باید بگوییم از جمله ریسک‌های این حوزه می‌توان به ریسک‌های مرتبط با فناوری اشاره کرد. در دیفای، همه چیز بر پایه قراردادهای هوشمند بنا می‌شود. اگر در یک قرارداد هوشمند، به هر دلیلی، خطایی ناخواسته رخ بدهد، ممکن است تمامی دارایی‌های کاربران به باد برود.

دیگر ریسکی که حوزه دیفای را تهدید می‌کند، امتناع یا کوتاهی وام‌گیرنده از پرداخت بدهی‌های خود است. پیش‌تر نیز گفته شد که پروتکل‌های وام‌دهی، نقش پررنگی در زیست‌بوم دیفای دارند و از این رو، این ریسک همواره وجود دارد که یکی از طرفین معامله در این پروتکل‌ها به هر دلیلی از پرداخت دیون خود امتناع کند.

بنابراین حواستان باشد که بدون مطالعه کافی، هیچ‌گاه وارد حوزه‌های نوظهور سرمایه‌گذاری از جمله دیفای نشوید.

امور مالی غیرمتمرکز چطور بر بازار جهانی تاثیر می‌­گذارد؟

حالا که پاسخ سوال دیفای چیست را گرفته‌اید می‌خواهیم به شما بگوییم امورز مالی غیرمتمرکز از پتانسیلی عظیم برای تأثیرگذاری بر بازارها و نظام مالی جهانی برخوردار است. این حوزه نوظهور به‌دلیل اتکا به فناوری‌های همتابه‌همتا تمامی هزینه‌های اقتصادی و سیاسی اتکا به نهادهای واسطه و بانک‌های متمرکز را از میان برمی‌دارد.

دیفای با تکیه بر قراردادهای هوشمند می‌تواند جایگزین نهادهای سنتی متمرکزی همچون بانک‌ها، کارگزاری‌ها و شرکت‌های مالی شود و به مدد بلاک چین، روح دموکراسی را در حوزه تأمین مالی، جاری کند.

مهم‌تر از همه، دیفای می‌تواند افراد محروم از خدمات بانکی را از جریان مالی عظیم جهانی بهره‌مند کند. گفتنی است که در حال حاضر، صدها میلیون نفر از ساکنان کره زمین، فاقد هرگونه دسترسی به خدمات بانکی هستند. افزون بر این، دیفای می‌تواند هزینه تجارت‌های برون‌مرزی را به شدت کاهش دهد و فرصت‌های بی‌بدیلی را برای سرمایه‌گذاری در اختیار آحاد مردم قرار دهد.

معرفی پروژه‌های معروف دیفای

در ادامه، برخی از پرآوازه‌ترین پروژه‌های حوزه دیفای را به‌طور خلاصه معرفی می‌کنیم تا شما پاسخ روشن‌تری در جواب دیفای چیست بگیرید.

میکردائو | MakerDAO: خزانه غیرمتمرکز حوزه دیفای

میکر، پروژه‌ای است که در آن یک استیبل کوین با پشتوانه دلار آمریکا عرضه شده است. فراتر از این، میکر می‌خواهد در قد و قواره یک بانک ذخیره‌ای بزرگ در حوزه دیفای ظاهر شود. کاربرانی که توکن MKR این پروژه را در اختیار دارند، می‌توانند در رویدادهای توسعه‌ای میکر، از حق اعمال نظر برخوردار شوند.

کامپوند | Compound: پروژه برتر حوزه وام‌دهی

کامپوند، یک اپلیکیشن توزیع‌شده (dApp) برای وام‌دهی یا دریافت وام در حوزه دیفای است. کاربران با استفاده از این اپ می‌توانند رمزارزهای خود را به‌عنوان وثیقه در قراردادهای هوشمند، قفل و در ازای آن وام دریافت کنند. کامپوند، به‌طور خودکار، متقاضیان و اعطاکنندگان وام را به هم وصل و نرخ بهره را نیز به‌طور پویا بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین می‌کند.

یونی سواپ | Uniswap: تبادل غیرمتمرکز توکن‌ها

یونی سواپ، یک صرافی غیرمتمرکز رمزارزی است که به‌طور کامل در بستر قراردادهای هوشمند، ساخته شده و در آن کاربران می‌توانند توکن‌های خود را‌ به‌طور مستقیم با هم مبادله کنند. در این صرافی برای تسویه معاملات با قیمت‌هایی مشابه با قیمت بازار، از سازوکارهای ویژه‌ای موسوم به بازارسازی خودکار استفاده می‌شود.

کاربران یونی سواپ می‌توانند با تأمین نقدینگی مورد نیاز این صرافی، از بخشی از کارمزدهای دریافتی آن بهره‌مند شوند.

آشنایی با توکن‌های دیفای

پروتکل‌های و برنامه‌های دیفای از جمله پروژه‌هایی که پیش‌تر از آن‌ها نام بردیم، دارای توکن‌های بومی خود هستند. از میان برترین این توکن‌ها می‌توان به دای (DAI)، یونی (UNI)، میکر (MKR)، آوه (AAVE)، کیک (CAKE)، کامپوند (COMP) و بنکور (BNT) اشاره کرد.

معرفی چند ابزار کاربردی برای رصد بازار مالی غیر متمرکز

امروزه ابزارهای رصدی متعددی برای پایش پروتکل‌های و اپ‌های دیفای، در دسترس قرار دارند که در ادامه به برخی از کاربردی‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

دیفای پالس | DeFi Pulse

دیفای پالس، یکی از بهترین منابع برای رهگیری دارایی‌های دیفای و پروژه‌های این حوزه است. شیفتگان حوزه رمزارزها از این وب‌سایت به‌عنوان تابلوی دیفای یاد می‌کنند. صفحه اصلی دیفای پالس، نمایی کلی از بازار دیفای را پیش روی کاربران قرار می‌دهد و شاخص‌های مختلفی را برای ارزیابی پروژه‌های این حوزه در اختیار آن‌ها می‌گذارد.

دپ رادار | DappRadar

دپ رادار به‌عنوان برترین سکوی عرضه اپ‌های غیرمتمرکز یا دپ در سطح جهان شناخته می‌شود. در این پلتفرم می‌توانید تمامی اپ‌های فعال در حوزه‌های دیفای، NFT و گیمینگ را جست‌وجو، رصد و ارزیابی کنید.

دیفای لاما | DeFi Llama

دیفای لاما از دیگر وب‌سایت مفید پایش برنامه‌های حوزه دیفای است که می‌توانید قیمت لحظه‌ای توکن‌های دیفای را در آن مشاهده کنید. گفتنی است که در حال حاضر، اطلاعات بیش از ۵۰۰ کوین و توکن همراه با تغییرات قیمتی آن‌ها در وب‌سایت دیفای لاما در دسترس کاربران قرار دارند. افزون بر این می‌توانید در این پایگاه، شاخص TVL (حجم سپرده‌گذاری انجام شده در یک پروتکل)‌ برنامه‌های مختلف دیفای را به‌طور زنده، دنبال کنید. هرچه شاخص TVL یک پروژه بالاتر باشد، نشان‌دهنده اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران و فعالان بازار به آن پروژه است.

حوزه دیفای هنوز در مراحل آغازین رشد و توسعه خود به سر می‌برد. افزون بر این، تا به حال، چارچوب مقرراتی شفاف و دقیقی برای این حوزه نوپا تدوین نشده است. بنابراین می‌توان دیفای را زمینی مین‌گذاری‌شده برای به دام انداختن کاربران تازه‌کار و فاقد دانش اولیه از کارکرد بلاک چین دانست.

چالش‌های بسیاری پیرامون تنظیم‌گری قانونی این حوزه وجود دارد. از دیگر نگرانی‌های مطرح در این حوزه می‌توان به مسائل ثبات و پایداری سیستم، تأمین انرژی، رد پای کربن، تعمیر و نگه‌داری زیرساخت‌ها و خرابی‌های سخت‌افزاری اشاره کرد.

در این مطلب سعی کردیم با جزئیات به این پردازیم که دیفای چیست تا شما با بازار مالی غیر متمرکز بیشتر آشنا شوید. به‌رغم وجود تمام معضلات، دیفای می‌تواند با قابلیت‌های نهفته خود زمینه را برای برقراری کامل آزادی مالی و دمیدن روح دموکراسی بر نظام مالی سنتی جهان، فراهم کند.

جمع‌بندی

بازارهای پولی و مالی از ابزارهای مستقیم و غیرمستقیم متعددی برای ارائه خدمات بهره می‌برند که تا پیش از پدیدار شدن فناوری بلاکچین، تمامی این خدمات به‌صورت متمرکز توسط نهادهای واسط انجام می‌گرفت. پس از ظهور فناوری بلاکچین، نهادهای پولی و مالی قابلیت بازتعریف فرایندهای خود را روی بستری غیرمتمرکز و بی‌نیاز از نهادهای واسط را پیدا کرده‌اند. ما نیز در این مقاله از آکادمی مزدکس به توضیح چیستی و ماهیت امور مالی غیر متمرکز پرداخت‌ایم.